Eenvoud heeft conjunctuur: Hoe complexer de samenhangen lijken en hoe dynamischer zij veranderen, des te aantrekkelijker werkt het eenvoudige. Een bijzondere rol voor deze werking is weggelegd voor het Design, want wat uiterlijk al als eenvoudig wordt waargenomen, impliceert ook een ongecompliceerde en aangename omgang in het dagelijks gebruik.
Het esthetisch eenvoudige is echter juist niet het grove. In tegenstelling juist vereist het een terughoudende vormgeving, die zich niet met modieuze effecten op de voorgrond dringt. In de kern gaat het daarom, dat tijdens het ontwikkelingsproces het oog op ieder detail wordt gericht: Details bijvoorbeeld bij de radius of de kromming van de lijn, bij proporties en materiaalsterkten, die in hun som de harmonische totale indruk van een product opwekken, zonder dat leken expliciet kunnen beschrijven, hoe deze kwaliteit eigenlijke te benoemen zou zijn. De specifieke eigenschappen worden in het normale gebruik niet waargenomen, omdat zich niets storends voor het praktische gebruik schuift.
Concentratie op details als succesrecept voor het Design: Dat klinkt rijkelijk banaal. Maar de kracht zit hem nu eenmaal in het detail. Want in de arbeidswerkelijkheid bestaat juist daarin de eigenlijke vereiste, de details altijd en overal in het oog te houden, juist omdat er zoveel redenen zijn, om hen tot nevenzaken te degraderen. In dit spanningsveld ontstaat Design sinds meer dan 150 jaar: Reeds bij de beroemde ontwikkelingen van Thonet en AEG werden deze thema's bediscussieerd, en de betreffende argumenten beheersen alle reformbewegingen, van Arts & Crafts via de Jugendstil en de Deutscher Werkbund tot aan het Post-modernisme.
Het is een bijzondere karakteristieke eigenschap, wanneer men in dit opzicht de focus op de kleinste details en de bewerking van details kan doorzetten. Design wordt hier een onruststoker, want het eist van alle betrokkenen, om hun comfortzone te verlaten en er kritisch over na te denken, wat in de basis reeds beschikbaar is en waarover al lang vastliggende productietechnische kennis beschikbaar is. Maar de Amerikaanse fabrikant Apple heeft voor iedereen duidelijk aangetoond, welke economische potentie in deze soort verfijning in vormgeving sluimert.
Met verfijning is juist niet bedoeld, dat een barok-achtig werk op een bestaand object wordt aangebracht. Juist integendeel gaat het om het bewuste in vorm brengen van kleine factoren, die in het gebruik onbewust een kwaliteitsvoorsprong waarneembaar laten worden. De innovatie van het Design steekt in de gerichte verdere ontwikkeling van het aanwezige, niet in de overdreven vulling van het decor.
|
Het succes van de Apple apparaten heeft zonder twijfel de gevoeligheid van veel mensen voor fijnheden in het Design gewekt: Hoe dun is het object, hoe zijn de zijkanten gevormd, welke materialen worden ervoor gecombineerd, hoe afgewerkt zijn de details, hoe vanzelfsprekend is het product? Want bij ieder product treffen vlakken elkaar, moeten bedienelementen worden geïntegreerd en beweeglijke van vaststaande elementen worden afgegrensd. Altijd weer opnieuw gaat het daarom, een harmonische samenwerking te bereiken en uit verschillende structuren een stemmige eenheid te vormen. Wie het begrijpt, om de overal optredende thema's in een nieuw, tot nu toe ongewone mate van detail te beheersen, signaleert technische competentie en leidersaanspraak.
Dit is bijvoorbeeld bij de nieuwe binnenstations van Siedle aan de kleine, licht conisch gevormde puntgaatjes te zien, die de voorkant een homogeen gestructureerd oppervlak verlenen. Het toont zich ook aan de afstanden van deze verdiepingen tot de overige elementen aan de voorzijde, die zo zijn gekozen, dat deze ongemerkt hun eigen plaats kunnen innemen. Een derde voorbeeld is de beslissing, de zijkanten van de behuizing niet in rechte hoeken met de voor- en achterzijde te verbinden, maar met een lichte schuine zijde: Zij zal bij de meeste mensen niet in het oog springen, maar zij creëert toch een fijne elegantie van het gehele behuizing.
Detailvragen worden in het Design meestal dan slim opgelost, wanneer de tot daaraan toe geldende standaards in de fabricage nieuw worden bekeken en uiteindelijk worden verschoven. Dan ontstaat een nieuwe esthetische finesse, wiens subtiele boodschap luidt: Dit product werd met grote precisie en zorgvuldigheid geproduceerd. Of het daarbij om de lichte welving van toetsen gaat, die nauwelijks zichtbaar is, maar bij het drukken onopdringerig merkbaar wordt, of om fijn uitgeroosterde kolommaten, wier gehele balans slechts minimaal wordt opgemerkt. De daarvoor vereiste precisie vereist diepe controle in de productie, en deze controle suggereert wederom veiligheid in de toepassing. De meeste producten worden in dagelijkse routine gebruikt, zonder dat de aandacht bewust op hen gericht is. Een zuiver vormgegeven en overzichtelijk product, dat precisie uitstraalt, signaleert duidelijkheid in momenten van snelle, onbewuste beslissing: De gebruiker heeft het goede gevoel, dat hij alles in de hand heeft en de controle uitoefent, zonder dat het hem inspanning kost.
Over de auteur:
Dr. René Spitz heeft als Designcriticus meer dan 300 uitzendingen op de WDR gepubliceerd. Hij doceert designtheorie en internationaal Design op de Rheinische FH Köln. |
